Uprawnienia budowlane w polskim prawie budowlanym
W Polsce uprawnienia budowlane wydawane są przez komisje kwalifikacyjną Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa w formie decyzji administracyjnej. Samorząd taki przewidziano w ustawie Prawo budowlane i powołano w ustawie o samorządach zawodowych architektów i inżynierów budownictwa. Do czasu powołania odpowiedniego samorządu zawodowego uprawnienia budowlane wydawano w Polsce w formie decyzji administracyjnej odpowiednich urzędników a sama historia uprawnień budowlanych sięga roku 1928[2].

Historia uprawnień budowlanych w polskim prawie budowlanym
Historia uprawnień budowlanych w Polsce sięga roku 1928 kiedy to pojawiło się rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli[2].

Źródła prawne
Podstawowe regulacje prawne dotyczące uprawnień budowlanych zawarte są w Prawie Budowlanym (PB). Ustawa ta reguluje podstawowe zagadnienia związane z uprawnieniami budowlanymi, oraz daje delegację ustawową do wydania odpowiednich rozporządzeń wykonawczych, m.in. w zakresie trybu nadawania uprawnień, wymagań i specjalności itp. kwestii. Kwestie uprawnień budowlanych uregulowane są w rozdziale 2 Prawa budowlanego mówiącym o samodzielnych funkcjach technicznych w budownictwie, obejmującym od art. 12 do art. 16 PB.

Uprawienia budowlane stanowią jeden z podstawowych wymogów umożliwiających pełnienie samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie. W przeszłości był to jedyny dokument wymagany do pełnienia takich funkcji.

Zgodnie z art. 12 ust. 2 PB uprawnienia budowlane wydaje obecnie odpowiedni organ samorządu zawodowego, w formie decyzji administracyjnej, a więc w odpowiednim trybie kodeksu postępowania administracyjnego.

Uzyskanie uprawnień budowlanych
Jak już podano wyżej, zgodnie z art. 12 ust. 2 uprawnienia budowlane nadaje obecnie odpowiedni organ samorządu zawodowego (wcześniej różne organy administracji publicznej, przed wprowadzeniem samorządów zawodowych – izb, np. wojewoda), według kompetencji określonych w przepisach odrębnych. Aby móc uzyskać uprawienia budowlane należy spełnić odpowiednie warunki zdefiniowane w samej ustawie oraz przepisach szczególnych, tj. rozporządzeniu ministra właściwego ds. architektury i budownictwa. Wymogi podstawowe zawarte w ustawie Prawo budowlane (PB), są różne w zależności od specjalności i zakresu, ogólnie wymogi dotyczą:

posiadania wykształcenia wyższego (bądź średniego), w odpowiedniej lub pokrewnej (art. 14 ust. 3 PB), odbycia praktyki na budowie oraz przy sporządzaniu projektów przez odpowiedni okres (art. 14 ust. 3 PB), złożenie egzaminu (art. 12 ust. 3 PB), W art. 16 PB zawarte są delegacje ustawowe do wydania stosownego rozporządzenia określającego szczegółowe wymagania i procedury uzyskania uprawnień budowlanych.

Specjalność, zakres, rodzaj uprawnień
Generalnie istnieją dwa rodzaje uprawnień (art. 13 PB):

do projektowania, do kierowania robotami budowlanymi, do projektowania i kierowania robotami budowlanymi.
Dla poszczególnych rodzajów uprawnień w art. 14 ust. 3 PB określone są odrębne wymogi ich uzyskania.

Uprawnienia wydaje się:

bez ograniczeń, w ograniczonym zakresie.
Uprawnienia bez ograniczeń uprawniają do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, w danej specjalności i rodzaju, dla każdego obiektu. Natomiast ograniczony zakres uprawnia do pełnienia tych funkcji tylko dla prostych, typowych i niewielkich obiektów zdefiniowanych w przepisach. W tym przypadku są mniejsze wymagania do uzyskania takich uprawnień, co do posiadanego wykształcenia (wyższego inżynierskiego). Uprawnienia nadawane są w specjalnościach (wymienionych w art. 14 ust. 1 PB) w ramach, których można dodatkowo wyodrębnić specjalizację (art. 14 ust. 2 PB).

Według Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa (PIIB) w roku 2012 w sesjach wiosennych i jesiennych ogółem przystąpiło 5778 magistrów inż. budownictwa z czego egzaminy ustne i testowe pomyślnie zdało 4921 osób[3]

Specjalności:

architektoniczna
konstrukcyjno-budowlana
inżynieryjnej:
mostowej, drogowej, kolejowej, hydrotechnicznej, wyburzeniowej;
instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń:
telekomunikacyjnych, cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych (tzw. „sanitarna”), elektrycznych i elektroenergetycznych (tzw. „elektryczna”).
Inne zasady
Zasady wynikające z prawa budowlanego:

uprawienia budowlane nadawane są wyłącznie osobie fizycznej, koszty postępowania kwalifikacyjnego ponosi osoba ubiegająca się nadanie uprawnień budowlanych (art. 12 ust. 5 PB), umowy międzynarodowe mogą przewidywać inny tryb nadawania uprawnień niż określony w prawie budowlanym (art. 12b PB), Wymagania dotyczące wykształcenia i wymaganego okresu praktyki zawodowej
Uprawnienia projektowe

Uzyskanie uprawnień projektowych bez ograniczeń wymaga:

odbycia rocznej praktyki przy sporządzaniu projektów
odbycia rocznej praktyki na budowie
Uzyskanie uprawnień projektowych w ograniczonym zakresie wymaga:

odbycia rocznej praktyki przy sporządzaniu projektów
odbycia rocznej praktyki na budowie
Uprawnienia wykonawcze

Uzyskanie uprawnień do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń wymaga:

odbycia półtorarocznej praktyki na budowie – dla kandydatów, którzy ukończyli studia drugiego stopnia na kierunku odpowiednim dla danej specjalności
odbycia trzyletniej praktyki na budowie – dla kandydatów, którzy ukończyli studia pierwszego stopnia na kierunku odpowiednim dla danej specjalności
Uzyskanie uprawnień do kierowania robotami w ograniczonym zakresie wymaga:

odbycia półtorarocznej praktyki na budowie – dla kandydatów, którzy ukończyli studia drugiego stopnia na kierunku pokrewnym dla danej specjalności lub studia pierwszego stopnia na kierunku odpowiednim dla danej specjalności
odbycia trzyletniej praktyki na budowie – dla kandydatów, którzy ukończyli studia pierwszego stopnia na kierunku pokrewnym dla danej specjalności
odbycia czteroletniej praktyki na budowie – dla osób z tytułem zawodowym technika lub mistrza lub posiadaczy dyplomu potwierdzającego odpowiednie kwalifikacje zawodowe
Uprawnienia projektowe i wykonawcze

Uzyskanie uprawnień do projektowania i kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń wymaga:

odbycia rocznej praktyki przy sporządzaniu projektów
odbycia półtorarocznej praktyki na budowie
Uzyskanie uprawnień do projektowania i kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie wymaga:

odbycia rocznej praktyki przy sporządzaniu projektów
odbycia półtorarocznej praktyki na budowie